فـــــــــــرش معیوب؟ (بخش دوم و پایانی)
مقالات ارسالی/تحقیق و نگارش از: سعید رونقیان تبریزی
2-عیوب عارضی
عیوب عارضی به آن دسته ازعیبهائی گفته می شود که بعد از اتمام مراحل تولید ؛ در مراحل بهره وری از فرش به واسطه عوامل محیطی بر فرش عارض میگردند.
2ـ الف : سرویس
پس از اتمام مرحله بافت ؛ پرداخت زنی ؛ شستشو ؛ رفوگری ؛ و گاهی دارکشی مراحلی ازفرآوری فرش تولید شده هستند که درمجموع سرویس نامیده می شوند که البته درصورت عدم مهارت لازم و دقت کافی درگذر ازهر کدام از این مراحل عیوب خاصی سلامت فرش را تهدید می کند که ذیلا به شرح مجمل آنها خواهیم پرداخت.
2ـ الف ـ1: پرداخت
الف :دم قیچی ( به فتح دال)
چنانچه پرداخت ابتدائی فرش که معمولا پس ازبافت هرچند سانتی متر ازفرش برروی دستگاه با هدف تمیزکاری وروئیت قسمت بافته شده انجام می پذیرد ؛ توسط فرد غیر خبره و بدون مراعات نکات فنی ودقت لازم باشد؛ پشم نقاطی ازفرش به سبب فقدان مهارت لازم پرداخت کننده واستفاده نا صحیح از قیچی ؛ یا حتی گاهی وجودعیب در قیچی پرداخت و یا عدم تناسب قیچی با فرش مورد نظر؛ موجب چینش بیش از حد لازم پشم درنقاطی از فرش میشود که همین امر عامل بروزاین عیب است.
البته معمولا این عیب پس ازاتمام مرحله بافت و بعد از پرداخت زنی فرش ؛ بطور کامل محسوس وآشکارمی گردد .
ب : ته افتادگی
ته افتادگی که گاهی درعرف ازآن به ته خواب یا نازکی هم تعبیرمی شود ؛ یکی دیگرازعیوبی است که بواسطه چینش بیش از حد قسمتهائی از پشم فرش ؛ ممکن است درمرحله پرداخت زنی ؛ اعم از دستی و یا ماشینی عارض گردد که البته این عیب امروزه به جهت پرداخت زنی ماشینی ؛ در صورت عدم تجربه کافی و یا بی دقتی بیشتراحتمال بروزدارد .
نکته : اصطلاح ته خواب گاه در مورد فرشهائی که تمام یا قسمتهائی از آنها براثراستعمال سائیده شده باشد نیز بکار می رود.
پ : بریده شدن
ایجاد بریدگی درمرحله پرداخت زنی فرش از جمله عیوبی است که امروزه به جهت استفاده از ماشینهای پرداخت زنی نیمه اتوماتیک بیش از زمان گذشته مشاهده می شود ؛ این عیب بیشتر در بالا و پائین و یا کناره های فرش امکان بروز دارد که به جهت عدم مهارت کافی و تجربه لازم پرداخت زننده ؛ بواسطه گیر نمودن تیغ دستگاه در قسمتی از فرش پدید می آید .
2 ـ الف ـ 2 : شستشو
الف : مواد شیمیائی
بکار گیری مواد شیمیائی غیر استاندارد و غیر متناسب با فرش و یا حتی عدم آشنائی با خواص مواد بکار رفته در مواد شوینده ؛ علاوه بر نتایج نامطلوب ؛ به فرش نیز صدماتی وارد خواهد نمود که تقریبا قابل جبران نخواهند بود؛ از اینروی باید در این مرحله با بهره گیری از دانش و تجربه افراد خبره و آشنا به کار ازصدمات و عیوب ممکنه حدالامکان جلوگیری نمود .
ب :رنگ دواند گی ( ته دادن )
پ : سوختن رنگ
ت : برگشت خواب
این واژه را شاید نتوان به عیب تعبیر نمود اما چون بر خلاف عرف فرش است ما در اینجا آنرا جزو عیوب بر می شماریم ؛ معمولا این امر در مرحله شستشو و بر اثر بی دقتی و یا عدم تجربه لازم به جهت پارو و یا برس کشیدن بر عکس خواب فرش ؛ ایجاد می شود و موارد موضعی آن ممکن است بر اثر تا زدن و یا بسته بندی نا مناسب فرش نیز ایجاد گردد .
نکته : امروزه در موارد بسیاری مشاهده می شود که به جهت روئیت ابریشمهای موجود در فرشهائی که طرح یک طرفه دارند ؛ خواب فرش در جهت خلاف معمول برگشت داده می شود که مسلما این امر در دراز مدت تاثیر سوء بر فرش خواهد داشت .
2ـ الف ـ 3 : دارکشی
نکته : گاهی برای رفع کجیهای فرش ؛ مرحله دارکشی قبل از مرحله شستشو انجام می پذیرد تا فرش بهنگام فروش سالم بنظر آید ؛ مسلما این امر از نظر اخلاقی عمل شایسته ای نیست .
الف : پاره شدن
پاره شدن فرش در مرحله دارکشی در حقیقت عیبی است که بواسطه سهل انگاری یا نا پخته گی بوجود می آید ؛ بگونه ایکه بواسطه کشش بیش از حد و یاعدم مقاومت لازم فرش این پاره گی بوجود می آید.
نکته : پاره شدن فرش ممکن است در مراحل مختلفی از تولید نیز بوجود آید که شایعترین نوع آن پاره گی در مرحله تولید خصوصا پس از تولید نیمی از قالی می باشد.
ب : کشش بیش از حد
در این مرحله عیبی که بوجود می آید همانگونه که از نامش پیداست بواسطه کشش بیش از حد ؛ نظم بافت بهم می خورد ؛ که گاهی رفع آن ناممکن بوده و در صورت رفع نیز باز هم فرش معیوب خواهد بود .پ : ابزار نا مناسب
نکته: میخهائی که برای دارکشی استفاده می شود به جهت استعمال مکرر نقش عمده ای در معیوب شدن فرش دارند .
2ـ ب :استعمال
بسیاری از این عیوب که با مرور زمان گاهی هزینه های مادی سنگینی را بر فرش تحمیل می نمایند با کمترین هزینه قابل پیشگیری و رفع و رجوع می باشند ؛ بشرط آنکه با اندکی دقت و کسب آگاهیهای لازم بموقع و کارشناسانه عمل شود .
استعمال را با توجه به نقش عامل زمان درآن ؛ باید آسیب پذیرترین مرحله برای فرش بحساب آورد ؛ چرا که کم نیست نمونه های موجود در اقصی نقاط جهان از فرشهای نفیسی که آثارعیوب عارضی در مرحله استعمال بر پیکره آنها بوضوح قابل روئیت می باشد ؛ و همین حقیقت گواهی بر این مدعاست که فرش در مرحله استعمال بیش از هر زمان دیگری نیازمند دقت و مراقبت است ؛ که هر گونه بی دقتی و سهل انگاری در این زمینه موجب بروز عیوبی از اقسام ذیل خواهد بود که اکثرا جبران ناپذیرند.الف : پوسیده شدن
بعضی از عوامل دخیل در بروز این عیب را می توان چنین بر شمرد: کف پوشهائی که وجود رطوبت در آنها چندان محسوس نیست مانند موکت ؛ قرار گرفتن گلدان حاوی خاک بر روی فرش ؛ عدم وارسی پشت فرش در فواصل زمانی معین ؛ عدم جابجائی فرش در فواصل زمانی معین ؛ عدم وارسی فرشهای مجاور با شوفاژ ها و پنجره ها در فواصل زمانی معین ؛ عدم دقت در پاک و خشک نمودن مایعات ریخته شده برروی فرش ؛ پهن نمودن و یا بسته نگه داشتن فرش در محل مرطوب بر کف زمین بمدت طولانی ؛ و امثالهم ...
ب : بید زدن
پ : سائیده شدن
نکته : البته سائیده گی در فرشهای کهنه و قدیمی عیب محسوب نشده و بعضا حسن مضاعف نیز بشمار می رود.
لک چنانچه قابل رفع نباشد عیب محسوب می شود ؛ این عیب بر اثر بی دقتی بهنگام استعمال فرش بر اثر ریختن مواد رنگین بوجود می آید. چای ؛ نوشابه های رنگین ؛ افزودنیهای رنگین خوراکی وانواع جوهرهای رنگین از شایعترین لک زا ها در فرش می باشند .
این عیب همانند عیب رنگ دواندگی ( ته دادن) است که شرح آن در مبحث شستشو گذشت با این تفاوت که اینبار این عیب بهنگام استعمال فرش و بر اثر سهل انگاریها بوجود می آید و بعضا عوامل بوجود آورنده مشترک نیز دارند .
ج : کوبیده شدن
کوبیده شدن پرزفرش معمولابراثرعدم استاندارد بودن پشم و یا نا مناسب بودن پرداخت فرش بوجود می آید . کوبیدگی پرز فرش علاوه بر بد منظر نمودن رخ فرش به جهت عدم استعمال یکدست ؛ موجب بروز سائیدگیهای موضعی و زود رس در بعضی از نقاط فرش می شود که اکثرا این عیب قابل رفع نیست .
ح : تا بر شدن
تابرشدن نیزازجمله عیوبی است که درمرحله استعمال براثرموقعیت نامناسب مکانی و یا بعضا به جهت کیسهای طولی و یا عرضی بر فرش عارض می شود . در صورت جزئی بودن این عیب قابل رفع بوده و چنانچه کلی باشد رفع آن چندان آسان نخواهد بود .
خ :ریختن چله ها
شیرازه یکی ازارکان اصلی در تضمین سلامت فرش بوده و نقشی مهم در تداوم استحکام آن در دراز مدت دارد ؛ بگونه ایکه حتی اهمیت این مطلب در جامعه نیز رواج یافته ونهایت وخامت اوضاع در هر پدیده به از هم پاشیدن شیرازه تشبیه می شود .
عدم مراعات نکات فنی لازم درامرشیرازه پیچی ؛ خصوصا درمواردیکه شیرازه پیچی بعد از مرحله بافت و حتی پس از مرحله سرویس انجام می شود ؛ موجب بروز عیوبی از قبیل : کیس عرضی ؛ وا رفتن شیرازه در مرحله استعمال ؛ کنده شدن شیرازه بهمراه کناره فرش و امثالهم خواهد بود که بعضا غیر قابل جبران بوده و گاه در صورت مرمت نیز صدماتی به کیفیت اولیه فرش وارد خواهد شد .
با توجه به توضیحات فوق و دقت در عکس میتوان نتیجه گیری نمود که شیرازه پیچی بعد از مرحله بافت هرگز جایگزین مناسبی برای شیرازه همراه بافت نمی باشد ؛ و تجربه نیز گواه این مدعاست که شیرازه پیچی بعد از مرحله بافت در مقام استحکام و ظرافت هرگز یارای برابری با شیرازه همراه بافت را نخواهد داشت .
سوختن نیز یکی از عیوبی می باشد که به جهت قابلیت اشتعال سریع مواد مورد استفاده در فرش ؛ شاید در مرحله استعمال بر فرش عارض گردد ؛ البته این امردرگذشته به جهت استفاده ازوسایل گرمایشی غیرمطمئن بیش از امروزه مصداق داشت ؛ اما با اینهمه کم نیستند فرشهای نفیسی که از این جهت متحمل صدمات جبران ناپذیری شده اند . سوختن فرش چنانچه خفیف و جزئی باشد قابل رفع بوده ؛ ولی چنانچه عمیق و وسیع باشد غیر قابل جبران و حتی در صورت جبران نیز همواره عنوان فرش معیوب را بهمراه خواهد داشت .
سخن را با توضیح مکرراین نکته به پایان می برم که حد الامکان با سعی دررعایت اختصار؛ تا بدانجا که به اصل مطلب خلل وارد نشود ؛ با چشم پوشی از ورود در جزئیات مطالب ؛ پرهیزازاطاله کلام نمودم ؛ تا باشد به فضل الهی چنانچه فرصتی دوباره بود وعمری باقی؛ در آینده در ادامه همین مطلب به بررسی راههای پیشگیری و روشهای سنتی و علمی اصلاح و رفع عیوب ذکر شده بپردازم .
جهت ارتباط با نگارنده می توانید از آدرس الکترونیکی زیر استفاده نمایید.
ronaghian@gmail.com
ronaghian@yahoo.com
جهت مشاهده بخش اول اینجا کلیک کنید.
نظر شما :